Intelligentie

Wat is het toch? Zonder de definitie uit boeken. Ga even nergens van uit. Dit doet het geen eer aan. Hoe dubbelzinnig het ook is en de betekenis niet verkeerd. Wie echt wil weten wat het is, maakt er werk van. Zelf. Die komt met vraagtekens meer dan antwoorden. Met uiteindelijk geen antwoord. Eventueel met een vraagteken achter het vraagteken.
Er valt genoeg op te merken aan intelligentie. Naast een getal sommeren door middel van opdrachten en dit een intelligentiequotiënt (IQ) noemen, is een IQ ook een woord als intelligentie. Ingewikkeld. Waarbij een woordenboek geen gek idee is om het begrip op te zoeken. Wat iets anders is, dan echt willen weten wat het is.
Het kan een ingewikkelde bundel lettergrepen zijn. Genoeg om erover te struikelen. Je kunt er niet uit herleiden waar het op duidt. Of je gaat voor Latijn, maar dan vertaal je het. Zoals met alle woorden gaan we dan woorden geven aan een woord, om een andere betekenis te geven dan het woord zelf. Een definitie is zo definitief nog niet, zal ik maar zeggen. Wat het is, wordt ermee omschreven. Niet vastgesteld. Wat het is weet niemand. Voor het verhaal, dagelijkse omgang en de oppervlakkige sfeer, is het prima. Het vertelt niet echt wat het is. Boeien. Ons verstand is weer zoet en we kunnen verder.
Ga dus met niemand een discussie aan en net als mij eventueel ergens op een onbekend internetadres niet de schijnwerper opzoeken, wat zulke ideeën betreft. Dan kun je net als ontlasten je billen vegen, alias het scherm vies maken met wat anderen ook doen, maar niet over in gesprek zullen gaan zonder enige weerstand. Degenen met voldoende inzicht laten elkaar toch met rust. Het is onwetendheid waar iemand niets aan kan doen en andersom voor gewaakt kan worden. Uiteindelijk vul je zelf in hoe je de wereld ziet en is het jouw betekenis wat je ergens aan geeft. Niet wat school je wijsmaakt, je ouders, vrienden en zo voort. In het geval dat dit nodig is en zoals het nu de vraag stelt, intelligentie, wat is dit?
Het Latijnse 'intelligere' vertaalt het naar 'begrijpen'. Wat zegt dit? Dat intelligentie over begrijpen gaat. Verder staat er niets bij. Wie leest 'begrijpen' in het woord 'intelligentie'? Ik niet. Ik kan het woordenboek nadoen, een ander na-apen, maar zonder uitleg begrijpen wat het is? Het is niet zo klaar als een klontje. Om een woordenboek te zien voor het antwoord? Nee. Dit geldt voor alles. Het onderwerp is nu intelligentie, maar het is met elk woord te vervangen. We zijn geneigd om voor een woord andere woorden te gebruiken, te verzinnen zo je wil, om daarmee het antwoord te geven op de vraag: wat is het? Wat betekent het?
Wie een beetje intelligent is, ziet er toch door heen? Neem een boom. Wil ik weten waar de letters b - o - o - m voor staan, of waar ik naar wijs, maar niet weet? Niet het eerste, maar dit krijg ik wel als ik er naar vraag of een Dikke Van Dale pak. Dan is een boom een gewas met een houtige stam, die zich pas op enige hoogte boven de grond vertakt. Een stam met takken dus. Pech voor de palmboom. Die hoort er dan niet bij. Daar ga je met je woordenboek.
En vraag ik of het een stam met takken is? Om een beschrijving? Nee. Ik wil echt weten wat het is. Sta er bij stil om te zien hoe onvolledig het is. Ofwel je bedenkt meer. Van een stuk hout tot een voorziening van zuurstof en wat niet. Wees ruimdenkend. Of zo dat het niet meer is, maar minder. Is het een boom, of ben ik het zo gaan noemen? Ben ik het woord 'boom' gaan projecteren? Niets mis mee, hoor … mocht het praktisch zijn. Wat het negen van de tien keer niet is. Zoals met genoeg dingen. Verbanden leggen en creatief doen, dit kunnen we. We kunnen zelfs intelligent overkomen. Maar het zijn?
Een trucje is om het woord te herhalen. Zo, dat de betekenis ervan verdwijnt. Tot je opmerkt hoe loos het ook is. Of je zet iets op een rijtje. In het geval van intelligentie de geavanceerde computer, beesten van auto's en wat niet. Wordt dit zonder cliché intelligentie gemaakt? Voor het verhaal? Nee. Hoe intelligent we ons voordoen uit zich in uitingen. In waar we ons mee bezighouden, wat buiten ons ligt. Er is sprake van een inwendig proces om er te komen en we kunnen intelligentie ermee associëren. Waarom we met dezelfde intelligentie niet het inwendige benaderen, who knows? Misschien zit er zo veel tijd en energie in de buitenkant, dat er weinig over is voor binnen. Wellicht vinden we het massaal interessanter wat we doen, en niet wie we zijn. Wat natuurlijk niet zo is, maar logisch klinkt.
Net als dat het een peulenschil moet zijn om met jezelf tot de kern te komen, als diezelfde 'zelf' uitblinkt in raketwetenschap. Of een paar treden lager, gewoon een degelijk goed stel hersens heeft en iets relatief vlug doorheeft. Wat nog aardig wat mensen betreft, gok ik. Maar geen eerder genoemde peulenschil, zo blijkt. Wie zegt eigenlijk dat intelligentie nodig is om tot de kern te komen, als het bijvoorbeeld een eerlijkheid betreft, wat maakt dat je je afvraagt wie je bent, zonder tot een antwoord te hoeven komen? Ik zie niet waarom wie dan ook meer of minder bekwaam zal zijn, om simpelweg eerlijk te zijn met zichzelf. Om wie het werkelijk is.
Ook houden we ons eerder bezig met wat we willen, dan wie we zijn. Gedurende we een antwoord hebben is het oké, maar vervalt deze regel en wordt er eerlijk naar onszelf gekeken? Vergeet het. Zelfonderzoek komt wel als men klaar is met wereldse zaken. Niet dus. Het gaat ook lastig wanneer de verleiding groot is. Voor wie zich makkelijk laat lokken, dat is. Als we onszelf blijven bevestigen, zal de interesse om ons in twijfel te trekken weinig tot geen kans krijgen. Je ziet het overal. Alle kranten, bijna elk boek, de televisie, op je werk, thuis... het gaat onbewust, maar je kan zeggen dat de illusie in stand wordt gehouden. Dat er niet naar het tegendeel wordt gekeken. Dat is oké. En een no-brainer. Dan ben ik weg.
Alsof het elke dag Sinterklaas is, maar dan met volwassenen. Wie geen interesse hebben in wie ze werkelijk zijn. Liever met 'de cadeaus' in de weer dan aan 'de baard' trekken. Dan het masker ontmaskeren. Dan deze van het gezicht halen om de angst te doorvoelen en vervolgens te lachen. Omdat ook dit een illusie is. Vraag aan een echte Sint om je verlanglijstje waar te maken en denk dan terug aan Sinterklaas. Als je er een kan vinden...
Zie je me al aan een gesprek deelnemen? Ik vraag door. Je wordt gek van me. Gans als ik antwoorden onderuit ga halen. Alle antwoorden. Als je terugleest, gaat de vraag niet om een antwoord. Het is terecht dat een woordenboek geen omschrijving geeft van wie je bent. Waar ondanks dit idee anders mee wordt omgegaan, dan dat het intelligentie, en wie je bent, eer aan doet. Wie het vat, ziet dat er geen antwoord is. Dat ook een vraag een vraagteken is. Een zin met niet één, maar desnoods twee van die krullen met een stip eronder.
Wat doen we? Dit komt niet in ons op. In plaats daarvan moedigen we een verhaal aan. Verzin het, maak je eigen wereld en jij bepaalt wie je bent, toch? Wie ben ik dan? Nou, een persoon met die eigenschap, dat te hebben meegemaakt en zo voort. Niet onbegrijpelijk, maar ook niet intelligent. Niet omdat een tegenovergestelde wel intelligent is. Vandaar dit extra vraagteken. Zie maar in dat we knettergek zijn, naast onze o zo rationele kant.
Neem een ander voorbeeld van wie we zijn. Het hoeft namelijk geen verhaal te vormen. Je hoeft er niet eens over na te denken. Sterker nog, dit wordt voor je gedaan. Het wordt voor je ingevuld. Een deel van wie je bent ligt dan buiten onze macht. Wie ben je dan?
Let op. Of je dit verwarrend vindt, vul je zelf in. Wie je bent wordt namelijk hetzelfde gezien als wat je naam is en hoe je heet. Zo simpel. Handig bij een loket en op school, maar verder? Zo vaak is het niet van dienst. Wat zegt het over jou, als jij er niets over te zeggen hebt? Wie ben je dan? Je achternaam? Die is er al. Niemand weet hoe deze tot stand is gekomen. Theorie terzijde. Voornaam? Deze wordt je gegeven. Door wie natuurlijk niet kan weten wie je bent. Gans niet op het moment dat deze gegeven wordt. Je komt er mee weg. Je gelooft er zelfs in. Blind.
Je maakt ruimschoots gebruik van het antwoord op de vraag wie je bent, zoals we dit kennen. Bij een introductie in een groep bijvoorbeeld. Of het nu een cursus is of de Anonieme Alcoholisten, het begint met een rondje voorstellen. 'Vertel ons wie ben je bent' gaat het dan. 'Ik ben' en dan een naam. Basta. Zo is het. Zo kunnen we zeggen dat we een soort van slaapwandelen. De vraag welke ons wellicht doet ontwaken, wordt gelijk getackeld met een antwoord. Om door te snurken. Om in een droomstaat te blijven.


Stop eens met antwoorden geven. Sta stil, denk na en blijf vragen. Niet dat je er intelligent om zult zijn. Dat is het hem nu. Misschien gaat intelligentie dan de prullenbak in. Alsmede dezelfde definitie die maakt hoe hoog een IQ kan zijn. Volgens dezelfde theorie is het ook een kwestie van vlug vatten. Gewoon vlug vatten. Wat betrekkelijk is. En niemand niet meer of minder maakt. Noch het dure label van intelligentie betreft. Gezien een mens zo onintelligent niet is (aan de ene kant) en het ook om een gezonde dosis eerlijkheid gaat, lijkt het een kat in het bakkie.
Iedereen loopt met een grijnzend inzicht te vertellen wie we zijn door elkaar een naam aan te smeren, wijl het doorheeft dat dit niet waar... Sorry, ik ging ideaal. Ondanks dat er genoeg argumenten zijn, zal de mens graag in comfort bewegen, het aan eerlijkheid ontbreken en een boom gewoon vertalen in een stam met takken. Of zich als naam. In een vraag zonder vraagteken.